Η Μεγάλη Βρετανία βρέθηκε «εν μια νυκτί» σε μια κατάσταση πρωτόγνωρης πολιτικής αστάθειας.
Mε τρόπο επιπόλαιο και ανεύθυνο o πρωθυπουργός Κάμερον σύρθηκε σε ένα δημοψήφισμα τις συνέπειες του οποίου δεν υπολόγισε σωστά. Δεν είναι μόνο η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι η πολιτική αυτοκτονία του ιδίου που συμπαρέσυρε και τον ηγέτη των Εργατικών. Είναι η περιδίνηση του πολιτικού συστήματος και της διακυβέρνησης στο έλεος των εθνικιστών και των λαϊκιστών, προϊόντων των άθλιων βρετανικών ταμπλόιντ. Είναι, κυρίως, ο βαθύς διχασμός του βρετανικού λαού αλλά και ο σοβαρός κίνδυνος απόσχισης σε πρώτο στάδιο της Σκωτίας.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν ο Κάμερον απέφευγε να υιοθετήσει μέρος της ατζέντας των δημαγωγών κι αν, ασφαλώς, δεν υποσχόταν ένα αχρείαστο δημοψήφισμα. Σε καμία περίπτωση δεν ήθελε ο Κάμερον να συμβούν όλα τα πιο πάνω. Έκανε όμως πολύ λίγα για να τα αποτρέψει. Πήγε με δημαγωγική λογική σε δημοψήφισμα θεωρώντας δεδομένο ότι θα εξασφάλιζε τη λαϊκή συγκατάθεση για παραμονή και θα εξουδετέρωνε, όπως νόμιζε, όσους φώναζαν για έξοδο από την ΕΕ. Υποτίμησε την ανεξέλεγκτη δυναμική του λαϊκισμού και υπερτίμησε τις δικές του δυνατότητες να πείσει για τα οφέλη της παραμονής και να διαχειριστεί την κοινή γνώμη. Όταν διαπίστωσε ότι έχασε τον έλεγχο ήταν πια αργά για αναίρεση. Ο Κάμερον «κοιμήθηκε» πανίσχυρος πρωθυπουργός, χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο εντός και εκτός της παράταξής του, αλλά «ξύπνησε» ως η πιο τραγική ίσως φιγούρα στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Βρετανίας. Η αξιοπρεπής παραίτησή του δεν θα διασώσει οτιδήποτε από την υστεροφημία του.
Αντίθετα με τον Κάμερον, ο δικός μας πρόεδρος είναι υποχρεωμένος να οδηγήσει τα πράγματα σε ένα δημοψήφισμα με στόχο την επανένωση της Κύπρου σε ένα ομοσπονδιακό κράτος εντός της ΕΕ. Το δημοψήφισμα είναι το αναπόφευκτο μέσον για να υπάρξει επικύρωση μιας συμφωνίας που θα αίρει τις απαράδεκτες συνθήκες που επιβλήθηκαν το 1974. Βεβαίως, η επίτευξη συμφωνίας που θα οδηγήσει σε δύο χωριστά δημοψηφίσματα δεν εξαρτάται μόνο από τη δική του βούληση. Ο Νίκαρος, που ειλικρινά θέλει και εργάζεται για την επίτευξη συμφωνίας, ξέρει ότι δεν μπορεί να διακινδυνεύσει ένα δημοψήφισμα το οποίο θα απορριφθεί ξανά από τους Ελληνοκύπριους. Ξέρει επίσης ότι χωρίς συμφωνία και χωρίς δημοψήφισμα σύντομα, η ντε φάκτο διχοτόμηση δεν θα είναι πλέον ανατρέψιμη. Στην Κύπρο, και στις δύο κοινότητες, ένα μεγάλο μέρος των πολιτών, που τροφοδοτείται από τη μεγάλη πλειοψηφία των ΜΜΕ, προτιμά τη «σιγουριά» του στάτους κβο από τους «κινδύνους» της δημιουργίας ενός κοινού ομοσπονδιακού κράτους.
Ο Νίκαρος διαπράττει συστηματικά τα δύο βασικά λάθη που διέπραττε ο Κάμερον. Πρώτον, αφήνει την δημόσια ατζέντα να διαμορφώνεται και να κυριαρχείται από όσους έχουν από καιρό επιλέξει το στάτους κβο και εργάζονται αντίθετα με τις δικές του προσπάθειες. Με παραλήψεις, ενίοτε και με πράξεις, επιτρέπει ή/και διευκολύνει όσους συστηματικά υπονομεύουν στο μυαλό και στις ψυχές των ανθρώπων την προοπτική λύσης ομοσπονδίας εντός των πλαισίων που έχουν συμφωνηθεί. Παραδείγματα πολλά, δεν θα τα παραθέσω διότι στόχος δεν είναι η άγονη κριτική.
Δεύτερον, έχει υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στο χάρισμά του να διαχειριστεί την κοινή γνώμη «όταν έρθει η ώρα». Δεν αντιλαμβάνεται ότι τα αρνητικά στερεότυπα και οι πεποιθήσεις δεκαετιών, όταν δεν αμφισβητούνται έγκαιρα και συστηματικά, δεν ανατρέπονται σε μερικές ημέρες ή βδομάδες. Αν για παράδειγμα η Ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη έχει συντριπτικά την πεποίθηση ότι η άλλη πλευρά είναι εκ φύσεως αναξιόπιστη, ή ότι θα υπονομεύσει τη λειτουργία ενός κοινού ομοσπονδιακού κράτους, ακόμη και η καλύτερη συμφωνία να επιτευχθεί δεν πρόκειται να επικυρωθεί διότι η δυσπιστία και η καχυποψία θα κυριαρχήσουν του ορθολογισμού. Στις δημοψηφισματικές περιόδους, που διαρκούν συνήθως μερικές βδομάδες, τα επικοινωνιακά περιθώρια αλλαγής στάσεων και αντιλήψεων είναι ελάχιστα. Εκείνη τη στιγμή καθένας θερίζει ό,τι έσπειρε.
Ο Νίκαρος έχει ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή του ώστε να προλάβει να μην έχει την τύχη του Κάμερον. Η μόνη οδός είναι να επιτύχει μια καλή συμφωνία και να πείσει την πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων. Τρόποι και ιδέες υπάρχουν ώστε αυτά να επιτευχθούν. Πρέπει όμως να το συνειδητοποιήσει ο ίδιος και να προβεί σε συγκεκριμένες αλλαγές, στη βάση ενός σοβαρού πλάνου, εναρμονισμένου στη σύγχρονη εποχή. Εύχομαι, έστω την υστάτη, να το πράξει.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
