Η στήλη υποστηρίζει τη λύση ομοσπονδίας και δεν το κρύβει.
Ο φίλος Θανάσης Φωτίου, που επίσης στηρίζει τη λύση από τη δική του οπτική γωνία, έχει δίκαιο όταν επισημαίνει πως «απέναντι στη στείρα άρνηση, την παραπληροφόρηση και την εξόφθαλμη διαστρέβλωση που επιχειρείται, προτάσσεται συχνά από τους υποστηρικτές της λύσης μια ελαφρότητα, μια αφέλεια επιχειρημάτων και μια ωραιοποίηση ακόμα και των πιο εξόφθαλμων αρνητικών σημείων» (Φιλελεύθερος, 19/9/16).
Υπάρχουν λοιπόν αρνητικά σημεία στο διαφαινόμενο πλαίσιο συγκλίσεων, με βάση όσα έχουν δημοσιοποιηθεί; Ασφαλώς και υπάρχουν. Καταγράφω κάποια που θεωρώ ως τα πιο ενοχλητικά:
• Αριθμός πολιτών, κυρίως Ελληνοκύπριοι αλλά και Τουρκοκύπριοι, ενώ θα προτιμούσε αποκατάσταση της περιουσίας του δεν θα έχει αυτή την επιλογή και θα οδηγηθεί υποχρεωτικά στην αποζημίωση. Ιδιαίτερα σκληρή θα είναι αυτή η πραγματικότητα για όσους είχαν μνήμες προ του 1974 και θα ήθελαν να εγκατασταθούν ξανά στα σπίτια τους.
• Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες, για ευνόητους λόγους, θα προτιμήσουν την αποζημίωση. Αυτό όμως απαιτεί μεγάλους οικονομικούς πόρους για τη χρηματοδότηση ενός αξιόπιστου και γρήγορου συστήματος αποζημιώσεων. Πόροι που δύσκολα θα προέλθουν απ΄ έξω. Η εποχή που οι ξένοι μοίραζαν χρήματα γενναιόδωρα έχει περάσει, αν υπήρξε ποτέ τέτοια.
• Η συγκρότηση και η στελέχωση δομών στην κεντρική και στις πολιτειακές εξουσίες αναμένεται να απαιτήσει πολλούς πόρους. Το πολιτικό σύστημα, και στις δύο κοινότητες, είναι επιρρεπές στη δημιουργία ενός υδροκέφαλου δημόσιου τομέα. Η πρόσφατη πρόσληψη τριών χιλιάδων επαγγελματιών οπλιτών είναι χαρακτηριστική.
• Δεν παρέχεται μεγάλη άνεση χρόνου για την ομαλή μετάβαση στο ομοσπονδιακό κράτος, που θα κληθεί «εν μια νυκτί» να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος που λειτουργεί ανεξάρτητα στο νότο και σε μια υποτελή διοίκηση που λειτουργεί με εξαρτήσεις στο βορρά.
• Από το όλο εγχείρημα απουσιάζει η ομοσπονδιακή κουλτούρα, ενώ σε μαζικό επίπεδο κυριαρχεί ένα γενικό κλίμα απροθυμίας και φόβου μπρος στο ενδεχόμενο μιας τόσο μεγάλης αλλαγής σε αυτό που καθένας συνήθισε ως καθημερινότητα τα τελευταία 42 χρόνια. Το όλο σκηνικό, στο επίπεδο της κοινωνίας, θυμίζει «με το ζόρι παντρειά».
Καθένας μπορεί να προσθέσει ή να αφαιρέσει αρνητικά σημεία, να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με όσα αναφέρονται πιο πάνω. Η επόμενη μέρα μιας συμφωνίας εμπεριέχει κινδύνους και αβεβαιότητες. Παραθέτω κάποιες:
• Αριθμός πολιτών, ούτως ή άλλως, θα διακατέχεται από αισθήματα αδικίας και πικρίας. «Γιατί εγώ να μην μπορώ να πάρω πίσω το σπίτι μου ενώ άλλοι μπορούν;». «Γιατί άτομα που δεν είχαν περιουσία βρέθηκαν με περιουσία, ενώ εγώ όχι;». «Γιατί ενώ μου υποσχέθηκαν αποζημίωση αυτή αργεί να έρθει;». «Γιατί η αποζημίωση που πήρα να μην είναι μεγαλύτερη;». Τα αισθήματα αυτά θα τύχουν πολιτικής εκμετάλλευσης από τους γνωστούς κύκλους. Το νέο πολιτικό σύστημα και οι νέοι θεσμοί θα δοκιμάσουν τις αντοχές τους.
• Ο ευρύτερος δημόσιος τομέας θα κληθεί να σηκώσει μεγάλο βάρος. Οι περισσότερες πιέσεις θα έρθουν από την τουρκοκυπριακή πλευρά, όπου μεγάλος αριθμός πολιτών έμαθε να ζει από το «κράτος». Το πολιτικό προσωπικό, επιρρεπές στο λαϊκισμό, πιθανότατα θα επιχειρήσει να φορτώσει το δημόσιο με προσωπικό, κεντρικά και στις πολιτείες, θέτοντας σε κίνδυνο την οικονομική του σταθερότητα.
• Οι Τουρκοκύπριοι και η πολιτεία που θα διοικούν θα συρθούν σε μια σχετικά απότομη προσαρμογή στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και στις εκατοντάδες εναρμονιστικές οδηγίες και νομοθεσίες. Οι πλείστες είναι δυσάρεστες (π.χ. κανόνες για υγιεινή τροφίμων), θα πλήξουν κατεστημένες νοοτροπίες, πρακτικές και συμφέροντα. Όσοι θα είχαν εναντιωθεί στη συμφωνία, θα υπερθεματίζουν για «τα κακά» που η λύση έφερε. Οι θεσμοί θα δοκιμαστούν και σε αυτό.
• Μεμονωμένα άτομα ή/και ομάδες πιθανόν να επιχειρήσουν να υπονομεύσουν τη συμφωνία. Με ή χωρίς εξωτερική μόχλευση, πιθανόν να επιχειρήσουν ενέργειες αποσταθεροποίησης με στόχο να προκληθεί δυσλειτουργία στο ομοσπονδιακό κράτος, πριν αυτό πατήσει γερά στα πόδια του, ώστε να τεθεί από νωρίς ζήτημα «διαζυγίου». Εδώ θα χρειαστούν μηχανισμοί πρόληψης αλλά και καταστολής, σε όλα τα επίπεδα. Τα αρνητικά και οι κίνδυνοι μιας συμφωνίας δεν είναι αμελητέοι. Είναι όμως πολιτικά προβλέψιμοι και διαχειρίσιμοι. Αρκεί η πολιτική ηγεσία που θα συνομολογήσει, θα υπερασπιστεί και θα κληθεί να εφαρμόσει τη συμφωνία να δείξει την αναγκαία βούληση, αποφασιστικότητα και μεθοδικότητα.
Τα χαρακτηριστικά δηλαδή που έλειψαν στο παρελθόν και που με δυσκολία συναντώνται (διαχρονικά) στο πολιτικό προσωπικό αυτού του τόπου. Εδώ ακριβώς βρίσκονται, κατά τη γνώμη μου, τα περισσότερα αρνητικά και οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι. «Εμείς» είμαστε η βασική εστία κινδύνων, όχι το κείμενο μιας συμφωνίας. Μόνο που δεν απαλλασσόμαστε από αυτούς τους κινδύνους κι από τον κακό μας εαυτό μένοντας κολλημένοι στο στάτους κβο. Κάθε άλλο.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
